2024 ავტორი: Gavin MacAdam | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-16 13:42
მჟავე (ლათ. რუმექსი) - წიწიბურას ოჯახის ერთწლიანი ან მრავალწლიანი მცენარე. ამჟამად ცნობილია დაახლოებით 120 სახეობა. ბუნებრივ პირობებში, მჟავე იზრდება ევრაზიაში, აფრიკაში, სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკაში. მჟავე ფართოდ გამოიყენება სამზარეულოსა და ტრადიციულ მედიცინაში.
კულტურის მახასიათებლები
მჟავე არის ბალახი, რომელიც ქმნის ფოთლების როზეტს სიცოცხლის პირველ წელს, ხოლო ყვავილის ღერო და თესლი მეორე წელს. ფესვთა სისტემა გადამწყვეტია. როზეტის ფოთლები მთლიანი, რბილი, კვერცხისებრი მოგრძოა, შუბის წვერი ძირში, 20 სმ სიგრძემდე, განლაგებულია გრძელ ფოთოლზე. ღეროვანი ფოთლები მწიფეა, პატარა.
ღერო აღმართულია, ნეკნებით, აღწევს სიმაღლე 50-100 სმ-მდე, მთავრდება ვიწრო ფოთლოვანი პანიკური ყვავილედით. ყვავილები პატარა, მწვანე ან მოწითალო ყვითელია. ნაყოფი არის სამკუთხა კაკალი ბრწყინავს. თესლი დიდია, მწვანე-ყავისფერი ფერის, ინარჩუნებს გამწვანებას 2-3 წლის განმავლობაში. ყვავილობა ხდება აპრილ-მაისში.
მზარდი პირობები
მჟავე არის სიცივისადმი მდგრადი კულტურა, ის ადვილად იტანს ყინვებს. თესლი აღმოცენდება 3C ტემპერატურაზე, ნერგები ჩნდება დათესვიდან 1-2 კვირაში. მჟავე არის ფოტოფილური, მაგრამ კარგად ვითარდება ნახევრად დაჩრდილულ ადგილებში. უარყოფითად გახანგრძლივებულ გვალვაში, ასეთ მზარდ პირობებში, ის ავითარებს პატარა ფოთლის როზეტს და ყვავის დროზე ადრე, რაც უარყოფითად აისახება ბალახის ხარისხზე.
მე ვამუშავებ მჟავეს იმავე ადგილას არა უმეტეს 3-5 წლის განმავლობაში, მომდევნო წლებში მოსავალი მკვეთრად მცირდება. მცენარე უპირატესობას ანიჭებს ნაყოფიერ, ფხვიერ, დრენირებულ, თიხნარ ან ქვიშიან თიხნარ, დაუკეტავ, ზომიერად ტენიან ნიადაგს, წყლის სტაგნაციის გარეშე, ნეიტრალური ან ოდნავ მჟავე pH რეაქციით. სოროლს აქვს ნეგატიური დამოკიდებულება წინასწარი ლიმიტის მიმართ. საუკეთესო წინამორბედები არიან რადიშ, სალათის ფოთოლი, ხახვი და სხვა ბოსტნეულის კულტურები.
ნიადაგის მომზადება და დათესვა
მჟაუნას მოყვანის ნაკვეთი მზადდება შემოდგომაზე, ნიადაგი იჭრება სრულ ნიჩბზე, ემატება დამპალი ნაკელი ან კომპოსტი, სუპერფოსფატი და კალიუმის ქლორიდი. გაზაფხულზე, ქედები იშლება საკომისიოთი, იკვებება აზოტოვანი სასუქებით და გამოჩნდება სარეველები.
თესვა ხორციელდება სამი ვადით: ადრე გაზაფხულზე, ზაფხულში (ივნისი-ივლისი) და შემოდგომაზე საფარქვეშ (ოქტომბერი-ნოემბერი). მჟაუნა ითესება ჩვეულებრივი გზით ქედების მიმართულებით. მწკრივებს შორის მანძილი უნდა იყოს მინიმუმ 25 სმ.თესლის სიღრმე 1-2 სმ.თესვისთანავე ნიადაგი ხელით იხვევა და იკუმშება საკომისიოს უკანა ნაწილით.
ზრუნვა
რეგულარული გაფხვიერება, სარეველა, მორწყვა, კვება და მავნებლებისა და დაავადებების კონტროლი მჟავე ზრუნვის ძირითადი ამოცანებია. მორწყვა ტარდება ზომიერად, კულტურას აქვს ნეგატიური დამოკიდებულება წყალმომარაგების მიმართ. ზამთრისთვის მცენარეები დაფარულია ტორფით ან ნახერხით, განსაკუთრებით იმ რეგიონებში, სადაც ცივი და უთოვლო ზამთარია.
ხშირად, მჟავე თავს ესხმიან ხოჭოები და ლარვები სოროვანი ხოჭო, ლარვები ხახვის ხერხი და ბუგრები. ხშირად მცენარეებს ზიანდება ჭრაქი. მავნებლებთან და დაავადებებთან საბრძოლველად, რეკომენდებულია ჭიის, ნივრის და სხვა ბალახების ინფუზიების გამოყენება, ქიმიკატებით გაფრქვევა დასაშვებია მხოლოდ ბოლო მოსავლის შემდეგ.
მინერალური და ორგანული სასუქები გამოიყენება ადრე გაზაფხულზე ან გვიან შემოდგომაზე. მშრალ ამინდში მიზანშეწონილია მცენარეების თხევადი სასუქებით კვება, წვიმიან ამინდში - მარცვლოვანი.
მოსავლის აღება
მჟაუნას იღებენ მცენარეებზე 4-5 ჯანსაღი და დიდი ფოთლის გამოჩენით, კულტივირებული ჯიშისათვის დამახასიათებელი. მოსავლის აღებამდე, პლანტაციებით ქედები სარეველდება და დერეფნების გაჭრის შემდეგ საგულდაგულოდ იშლება. ჭრა ხორციელდება დანით დედამიწის ზედაპირიდან 3-4 სმ სიმაღლეზე. როგორც წესი, რთველი იწყება მაისის მეორე ათწლეულში და გრძელდება ივლისის ბოლომდე. ამ დროის განმავლობაში შესაძლებელია 3-4 წვეულების შეგროვება.
